Құймаларды радиографиялық тексеру

Құймаларды радиографиялық тексеру

 

1. Рентгенографияның негізгі принципі

Құймаға ену процесінде рентген немесе γ-сәуле материалмен әрекеттеседі және оның интенсивтілігі жұтылу және шашырау арқылы әлсірейді. Фотопленкада материалдың ішкі құрылымына және ақауларына сәйкес келетін әртүрлі қараңғылық дәрежесі бар суреттерді алуға болады. Кескіннің пішіні, саны, өлшемі, бағыты, таралуы және қаралығы сияқты факторларға байланысты ақаудың сипаты бағаланады, содан кейін ақаудың сипатына, өлшеміне және мөлшеріне қарай ақау жіктеледі және бағаланады. Осылайша біз құйманың ішкі ақауларының түрі мен ауырлығын біле аламыз.

 

2. Рентгенографиялық сезімталдық және кескін сапасы

Рентгенографиялық сезімталдық құймадағы ең кішкентай ақауларды табу мүмкіндігін білдіреді. Құймадағы ақаулардың сипатының, орналасуының, бағдарының, санының, көлемінің және басқа факторлардың әсерінен фотографиялық процесс кезінде ақауларды анықтау сезімталдығы фотосуреттің сапасымен анықталады. Сурет сапасының өлшегіші (басқаша түрде пенетрометр деп аталады) көрсеткіш болып табылады. Ол құйма сияқты әлсіреу коэффициенті бірдей материалдан жасалған. Кескін сапасының жалпы өлшемдері сымды түрдегі кескін сапасының өлшегіштері, саңылау түріндегі кескін сапасының өлшегіштері және ұяшық түрінің кескін сапасының өлшегіштері болып табылады. Кескін сапасының өлшегішінің сызығының (тесігі, ойығы) диаметрі сурет сапасының индексімен көрсетіледі. Индекс мәні неғұрлым үлкен болса, сурет сапасы соғұрлым нашар болады. Осылайша, радиографиялық ақауларды анықтау сезімталдығы кескін сапасының индексімен жанама түрде көрсетілуі мүмкін. Кескін сапасының өлшегіші фотосуреттің сапасын өлшеу құралы болып табылады, ол құймадағы анықталуы мүмкін ақаулардың шынайы өлшемін көрсетпейді.

 

3. Рентгенографиялық сынаудың жалпы қолданылатын халықаралық стандарттары.

ASTM анықтамалық радиографиялық пленкасы қазіргі халықаралық деңгейде мойындалған стандарт болып табылады.

 

4. Рентгенографиялық бақылаудың ерекшеліктері

1) Рентгенографиялық тексерудің ең үлкен артықшылығы - ол интуитивті және ақаулардың табиғатын бағалау оңай. Құймалардағы ішкі ақаулар фотографиялық сезімталдық диапазонында болған кезде пленкадан көруге болады.

2) Рентгенологиялық тексерудің көлемдік ақауларды анықтау сезімталдығы жоғары (кеуектер, шөгу қуыстары, шөгу кеуектілігі, құм қосындысы және шлак қосындысы сияқты); ол жазық ақауларға (мысалы, жарықтар, балқыманың болмауы және т.б.) белгілі бір сезімталдыққа ие. Бірақ құйманың қалыңдығы 40 мм-ден асатын болса, радиографиялық тексеру кезінде үлкен аумақты шөгу тәрізді ақауларды табу қиынға соғады, сонымен қатар микрожарықтарды анықтау сезімталдығы да төмен.

3) Кескіндерді кейінірек анықтама және қайта тексеру үшін мұрағаттауға және ұзақ уақыт сақтауға болады.

4) Рентгенографиялық тексеру арнайы жабдықты және алаңдарды қажет етеді, құны жоғары, ал тексеру циклі ұзақ, бұл құймаларды жылдам және сериялық тексеруге жарамайды.

 

5 Ақаулардың жіктелуі және дәрежесі

Рентгенографиялық тексеру нәтижесінде табылған құймалардың макроскопиялық ішкі ақауларын бес категорияға бөлуге болады: кеуектілік, құм қосу және шлак қосу, шөгу қуысы және шөгу кеуектілігі, балқытылмаған ішкі темір және балқытылмаған өзек, ыстық жарықшақ және суық жарықшақ.

1) стоматикалық ақаулар. Стоматалар дөңгелек немесе сопақша қара дақтар түрінде пайда болады, кейде құйрықты, топтарға немесе жеке-жеке таралған. Топтарға бөлінгенде, кескіндер бір-біріне ұқсамайды және пішіні дұрыс емес. Көбінесе құйманың соңғы қатаюында үрлеу саңылаулары пайда болады, онда газ жиналып, сыртқа шыға алмайды. Ине тәрізді саңылаулардың түзілуі реактивті интрузия түріне жатады, ал құйманың беткі қабаты қатарлар бойынша орналасқан және бетіне перпендикуляр дисперсті түрде таралған.

2) Құмды қосу және қожды қосу ақаулары. Құм мен шлак қосындылары дұрыс емес нүкте немесе сызық түрінде бөлінеді. Олар сызықтық пішінде болғанда, олар белгілі бір ені бар және құйма ішінде кездейсоқ таратылуы мүмкін. Қожды қосу жиі шөгілетін қуыстың түбінің айналасында болады, ал құм қосындысы кейде құйма бетінде таралады.

3) Шөгу қуыстары және шөгу кеуектілігінің ақаулары. Үш өлшемді пішіні бойынша құймалардың шөгу қуысының ақауларын құбырлы, дендритті және үлкен аумақты шөгу қуыстарына бөлуге болады. Мұндай ақаулар негізінен көтергіштің төменгі жағында және соңғы қатып қалған ыстық түйінде таратылады. Жиырылу қуыстары әдетте кеуектермен, шлак қосындыларымен және шөгу кеуектілігімен бір мезгілде пайда болады.

4) Сақталмаған ақаулар. Ерітілмеген ақаулардың кескіндері жарықтарға ұқсайды және олардың барлығы күңгірт сызықтар, бірақ сызықтардың бір жағы түзу сызық сегменті болып табылады, ол тек ішкі салқындатқыш немесе өзек тірегі орналасқан жерде пайда болады.

5) Жарықша тәрізді ақаулар. Рентгенографиялық тексеруде жарықшақ тәрізді ақаулар кескінде дұрыс емес пішінді қара сызықтарды көрсетеді, кейбіреулері түзу, кейбіреулері негізінен түзу, бірақ олардың ұштары үшкір, басы дөңгелек емес. Жарықша тәрізді ақаулар әдетте құйманың ыстық түйінінде немесе секциядағы күрт өзгерістердің түйіскен жерінде пайда болады.